por Xisela Franco
Cinema Percorridos proponnos un paseo por Tui con tres paradas inmersivas en edificios históricos da cidade para gozar de singulares performances e instalacións audiovisuais. Como cada ano, o cinema expándese máis aló da pantalla tradicional, dialogando coas artes escénicas e plásticas, proxectándose sobre espazos arquitectónicos con valor patrimonial para reinterpretarlos. Unha experiencia de arte efémera que se produce en directo, unha soa noite, para un grupo reducido de xente.
Baixo o título de “distopía panóptica”, este ano presentamos a tres colectivos de artistas visuais que estrean as súas obras creadas en exclusiva para Play-Doc. O panóptico é unha estrutura arquitectónica virtual carcelaria que serve para vixiar sen ser visto e así manter a orde e o control. Vivimos nun panóptico global, dixital, ao servizo do poder, que pretende individuos disciplinados que acaten as normas. Pero existe a posibilidade de saírse dese mundo controlado.
Gene Youngblood, teórico que escribiu Cinema expandido (1970), recoñecendo certo fracaso daquel arrebato contracultural da súa mocidade, propuxo tempo despois (na súa conferencia Secesión do broadcoast, 2012) practicar unha “secesión’, un corte tallante, un cambio definitivo cara a “mundos alternativos”. Esa conversión profunda permitiría unha expansión da conciencia, un cambio categórico que irradie un novo sistema. O desafío que implica esta transformación non é menor, trátase de provocar unha transformación de forma urxente e a gran escala. Sen dúbida a arte ten un papel imprescindible nese cambio futuro e estas tres propostas van nesa liña.
LETANÍA DOS XURELOS
Lara e Noa Castro.
As xemelgas Lara e Noa Castro, fincadas estes últimos anos en Basilea, volven a Galicia a presentar un novo proxecto. Desde a súa formación en Belas Artes, seguen explorando as súas raíces galegas a través da arte, o cinema, a performance e a escritura. O seu traballo indaga na memoria colectiva, os soños, as profecías, as historias e cancións populares de Costa da Morte compartidas a través da voz, esa voz ancestral da que exploran as súas posibilidades tamén máis aló do humano, penetrándose nos fascinantes sistemas de comunicación que xeran os animais.
Esa investigación que realizan sobre a tradición oral galega aprópiase da historia colectiva para poñela en valor, pero tamén para revertela e representala en forma de perfomance dialógica. Ese diálogo entre irmás recupera as narracións ancestrais desde o amor, o afecto, o xogo, en forma de canto fraternal. Pero tamén reinventa a tradición a través da dor, a morte, incorporando a crítica e a protesta, propoñendo novas fabulaciones que subvertan os arquivos da memoria colectiva. A través da narración e a fantasía responden xuntas ás violencias institucionais e plantan cara ao fanatismo.
“A nosa investigación indaga sobre a arte performativo de compartir a través da voz, que non é exclusivamente humano, e sobre como a intrahistoria, a memoria, a fantasía e a posibilidade entrelázanse nas tradicións orais tomando como punto de partida especialmente aquelas que nos foron transmitidas e que afectaron de moitas maneiras ás nosas formas de relacionarnos co mundo. As cancións, contos, profecías, poden converterse nun xogo crítico, unha ferramenta que pode usar calquera, para tratar do pasado no futuro e do futuro no pasado e quizais de todos os futuros que non sucederán. Se somos capaces de entender os instrumentos da narración podemos articular formas de resistir e superar as violencias antigas e novas.”
Nesta obra titulada Letanía dos xurelos, Lara e Noa converten a Igrexa de San Domingo nun escenario de imaxes acuáticas, desprazan polo espazo os seus propios corpos animais, os corpos doutras mulleres, mulleres-pescado, xurelos plañideiras, un coro de potas fervendo, buguinas, estrelas de mar afogadas… universos mariños nados da imaxinación desbordante destas dous novos artistas que constrúen o futuro cal arqueólogas da súa propio imaxinario galego.
LOS TRES CERDITOS – OMEGAVILLE.
Marta Blanco, Cristina Busto e Luján Marcos.
O colectivo Los tres cerditos presenta Omegaville, unha aproximación escénica, audiovisual, poética e macarra á distopía en que vivimos. Marta Blanco é artista visual e documentalista, activista comprometida que se interesou por retratar a outros creadores e investigar novas formas coas que documentar artes efémeras como a danza ou a performance. Cristina Busto traballa coa escultura, a animación experimental con stop motion, entre o analóxico e dixital. E Luján Marcos (pintura, fotografía, colaxe) traballa cos non-lugares, os ocos e baleiros, e define o seu traballo como arte-acción, que describe como inevitablemente autobiográfico. Xúntanse estas mentes críticas coa sociedade contemporánea e presentan un happening transgresor de luces e imaxes, ‘cacharerría’ reutilizada para recrear pequenas pezas escénicas, universos destartalados en forma de cinema expandido. Contan coa colaboración das pandereteiras da Asociación Cultural Darraia. Tres mulleres libres representando en directo unha ficción indeseada a partir de elementos da natureza, detritus e refugallos
Como representar a crise económica ou ecolóxica? Como falar sobre a soidade e a desesperanza, o medo ou o individualismo? Elas usan o precine, as sombras chinescas, cámaras analóxicas, debuxos, cables, disfraces, motores, pezas miniatura proxectadas compoñendo imaxes cos seus propios corpos. E fano de forma xenerosa, celebrando a alegría de estar xuntas e compartindo o seu propio proceso.
“O noso traballo é transversal, heterodoxo, macarra, desobediente, inocente, crítico, divertido, melancólico, pequeno, triste, fráxil, áxil… Traballar a ciencia ficción. Ou o que é o mesmo: traballar o presente. Vivimos alienados por unha industria militar que deseñou unha ditadura virtual da que somos dependentes. Somos produtores e consumidores de datos nun fluxo infinito. Consumimos para que nos controlen. Vivimos nun mundo acelerado, ao ritmo dos bit dos corpos máquina. Aquí tamén, no rural. Non hai camiños. Só estradas sen beirarrúas.”
MOM – INFODEMIA
Miryam Pato, Óscar Domínguez e Manuel Fonte.
O colectivo MOM está formado por Miryam Pato (creadora de animación, deseñadora e fotógrafa), Óscar Domínguez (visualista, técnico de luz e son) e Manuel Fonte (multi instrumentista, compositor de espazos sonoros, produtor musical). Coñecéronse estudando Imaxe e Son, sintonizaron rapidamente e desde 2018 traballan xuntos no deseño técnico de espectáculos. A súa colaboración intensificouse desde a pandemia priorizando traballos persoais desde unha mirada artística, integrando vídeo, música, pintura e arquitectura. Como colectivo expuxeron numerosos proxectos con intalacións de luz e son en festivais dixitais ou de arte contemporánea. Estes creadores combinan as novas tecnoloxías co control da luz, utilizando proxectores e sensores conectados á imaxe audiovisual para crear espazos lumínico sonoros interactivos.
Nesta ocasión desenvolveron para o Seminario de Tui unha obra inmersiva de alta voltaxe baseándose no concepto de infodemia (exceso información). MOM expón unha performance que pon ao límite a velocidade á que o ser humano pode procesar a información, entre imaxes, noticias, notificacións, samplers sonoros conectados a luces estroboscópicas, creando unha marea abstracta de datos visuais e sonoros.
Vivimos nun presente de angustia, ansiedade, confusión e aturdimiento xerados pola enorme sobrecarga informativa (infoxicación). O computador, Internet, o teléfono móbil ao alcance da man as 24h, as redes sociais, a neurótica posibilidade de fotografalo todo nun mundo hipercomunicado, a publicidade dentro da información, a información politizada, mercantilizada, verificadores de datos que son fake news e algoritmos que deshumanizan e automatizan a comunicación. Recibimos innumerables impactos diarios que provocan este empacho (infobesidad). Cada movemento, cada resposta que damos, quedan rexistrados na biblioteca masiva do bigdata. A dixitalización, así convertida en tsunami, atenta contra o concepto de individuo, elimina as nosas liberdades e achéganos a réximes de vixilancia chamados infocracias polo filósofo Byung Chul Han.
Neste sentido, MOM dinos: “A velocidade á que flúen os datos e o ruído que iso xera, a un volume atronador, apaga o noso propio pensamento. Convertémonos en escravos da información sen pensamento crítico, somos seres-máquina. Esta vida abducida polo dixital compromete a nosa concentración, elimina a nosa tranquilidade e sobrecarga o noso sistema nervioso de tal forma que impide ver, entender, preguntarnos se estamos preparados para habitar esa marea de impactos informativos en verdade imposibles de procesar.”