MÁSCARAS fíxose como eu quería que se fixese: sen artificio nin refinamentos de orde estética para a contemplación dos ollos. O que existe de belo nas persoas e as cousas que vemos na película está estreitamente vinculado co onde e o como se vive nas terras de Trás-os-Montes-. (Ata o de agora, está claro. Pero ata cando?). As miñas interxeccións ao correr da cinta non son máis que un sinal de meditación. Ningunha película é inocente. Por tanto, trátase dunha película etnográfica, pero tamén é máis que iso. Para aqueles que se molesten en mirar con atención, está aberta a outras interpretacións. Abarca todo o ciclo do nacemento, a vida e a morte, representando os elementos de cada un deles nas mascaradas e os seus rituais. Rituais de séculos que chegaron ata os nosos días e cuxo significado e rigor representativo fóronse diluíndo co tempo. Con todo, mantéñense os elementos fundamentais: a figura dos enmascarados, as súas roldas polas rúas de pobos e aldeas, o Diaño e a Morte, o sacrificio animal, a iniciación dos mozos, a cea, etc. Misterios estes que exclúen a participación de mulleres, a quen só se lles concede o papel do lavado das vísceras do animal sacrificado.
Nada disto ocorre por mera casualidade. Espero, pois, que a xente non saque conclusións precipitadas e afirme que MÁSCARAS é unha película poética e espontánea, como dixo alguén. É máis que iso. Está lograda? Non me corresponde a min dicilo.
(Noémia Delgado)
Esta copia dixital é o resultado da dixitalización por inmersión, en 4K, do negativo de cámara orixinal de 16 mm, e da mestura final en cinta magnética; ambas se conservan na Cinemateca. O etalonaje dixital e a restauración da imaxe correron a cargo de Irmã Lúcia Efeitos Especiais, no ano 2021, tomándose como referencia unha copia para distribución. Do escaneado e a restauración dixital do son encargouse a Cinemateca no mesmo ano.
MÁSCARAS
Fotografía: Acácio de Almeida, José Reynés
Son: Philippe Costantini Montagem/Editing: Noémia Delgado
Consultor musical: Luís Madeira
Narración: Alexandre O’Neill Eletricista/Electrician: João Silva
Produción: Centro Português de Cinema
A película deixa constancia dos preparativos e o desenvolvemento en si dos rituais levados a cabo na rexión de Trás-móntesvos-, no norte de Portugal, como celebración do «ciclo de inverno», unha serie de festas que abarcan desde Nadal ata o Mércores de Cinza. O ciclo de inverno segue celebrándose nun gran número de rexións europeas, sobre todo nos países alpinos, eslavos e balcánicos, en forma de rituais practicados por protagonistas enmascarados. Na maior parte dos casos, estes representan a personaxes tomados da tradición e o folclore, moitos dos cales —demos e pantasmas— posúen unha clara asociación cos mortos. Cabe supoñer que, en tempos remotos, estes personaxes interviñan en rituais relacionados co culto aos @finado. En Portugal poden verse rituais con máscaras nas zonas máis rurais e subdesarrolladas de Trás-móntesvos-, onde se celebran para marcar, de diversas formas, as festividades comprendidas dentro do ciclo de inverno: Nadal, San Esteban, a Festa dúas Rapazes ou «Festa dos Mozos», Aninovo, a Epifanía e Mércores de Cinza (nalgúns casos tamén se celebra o martes de Entroido). Noémia Delgado
