® Kenneth Saunders
Coñecín a Chantal en 1965, nun instituto elegante de Bruxelas no que non andabamos metidas en nada bo. Alí ningunha das dúas sentía cómoda e moitas das clases saltabámonolas/saltabámosnolas para ir ao cinema. Adoitabamos ir ao centro, a sitios fascinantes onde vimos, nun cinema pequeniño, Pierrot le Fou (Pierrot o tolo); e tamén iamos á Cinemateca de Bélxica (Cinematek), onde pasaban tres sesións diarias.
Como non tiñamos pasta, faciamos autoestop de Bruxelas a París para ir ao cinema, que é a historia da película J’ai faim, j’ai froid. Asistimos ao Festival de Cinema Experimental de Knokke, no que vimos cintas tombadas no chan e bebendo leite. Quedamos asombradas de que non houbese trama e dixémonos que queriamos dedicarnos á realización de películas.
Matriculámonos nunha escola de cinema facendo trampas no exame de acceso. Máis ben, eu fun a que fixo trampas, pois Chantal axudoume coa parte de matemáticas; eu era un caso perdido e aínda o son. Non nos gustou aquela escola: querían que estudásemos física, matemáticas, óptica…, e nós só desexabamos facer películas e escribir guións.
Chantal foise a París e eu quedeime en Bruxelas. Reuniriámonos para facer filmes. Chantal realizou Saute ma ville; probablemente eu estivese alí, talvez para conducir. Chantal realizou Je tu il elle; eu era a que tiraba neve artificial pola xanela.
Cando se marchou a Nova York, fun vela. En News from Home, a súa nai dicía: «Xa che traerá diñeiro Marilyn». Atravesamos o país nun camión vello xunto cun grupo de rapaces fuxidos e hippies.
Escribimos xuntas un guion e fomos ver a un produtor moi cotizado. Naqueles momentos el estaba demasiado ocupado e nós, moi impacientes, así que creamos Paradise Films. Por aquel entón todo era fácil; non necesitamos máis que douscentos dólares para empezar. No medio deste alegre caos, fixemos Jeanne Dielman. A historia da nosa película fundíase coa historia da nosa vida. Pasabámolo ben, viaxabamos polo mundo para ir a festivais. Coñecemos a xente alucinante que se converteu en compañeira e amiga.
Acoden tantas imaxes de películas á miña mente…: estamos na estación de tren, en Alemaña, esperando a Aurore Clément, o día anterior ao comezo de Les Rendez-vous d’Anna. Aurore sae do tren cun abrigo marabilloso. Para min, aquilo foi o comezo da película. E un dos meus recordos profesionais favoritos é o de cando Chantal e eu lanzámonos á caza de traxes para Histoires d’Amérique no armario de antigos actores, en Nova York.
Viviamos con moita liberdade, sentiamos libres de preocupacións, viviamos perigosamente. Paradise Films tivo momentos álxidos gloriosos e bajones tremendos, e coidámola moitísimo. Eu non diría que producise as películas de Chantal; simplemente quería que fosen. Arriscámonos con cada unha delas.
Con Chantal, o proceso parecía evidentísimo. No caso de D’Est, fomos en coche de Bruxelas a Odesa. Había veces en que pasabamos o día enteiro sen filmar. Despois, de súpeto, ela dicía: «Imos fóra», e poñíase a dirixir unha toma. Afirmaba ser preguiceira, pero ten unha enerxía descomunal e unha capacidade de traballo extraordinaria.
Aínda que se trata dunha historia vital recortada en diversos movementos e que tivo os seus holas e os seus adeuses, foi amiga miña durante cincuenta anos e aínda o é.
Marilyn Watelet
—-
Marilyn Watelet naceu en Bruxelas. Empezou na televisión belga e, xunto con Chantal Akerman, fundou a empresa Paradise Films na década de 1970.
Traballou como directora de escena, auxiliar de dirección, xefa de produción e produtora en preto de trinta películas de ficción e longametraxes realizados por Chantal Akerman e outros cineastas, á vez que impartía clases no INSAS (Institut national supérieur deas arts du spectacle, ou Instituto Nacional Superior das Artes do Espectáculo) desde 1992 e, a partir de 1994, realizaba documentais con Szymon Zaleski: Fin de século (1994), *École 27 (1996), Elian, l’enfant captif (2001) ou *À toute épreuve (2004).
Desde o ano 2005 dedícase á realización de documentais radiofónicos. Marylin Watelet leva desde 2015 programando filmes na Semana Belga en La Habana e tamén é administradora asociada da Fondation Chantal Akerman (Fundación Chantal Akerman).
4 CURTAS INÉDITAS
Estas catro curtametraxes foron realizados por Chantal Akerman no verán de 1967, en formato 8mm estándar, en branco e negro e sen son, como parte das probas de acceso ao Instituto Superior das Artes do Espectaculo (INSAS) en Bruxelas, onde foi admitida (curso 1967-1968) e onde permaneceu apenas uns meses antes de abandonar os seus estudos.
Chantal Akerman filma en Bruxelas a Foire de Midi que cada verán instálase nos barrios do sur da cidade, así como no patio do Hôtel de Clèves-Ravenstein, onde por casualidade, 50 anos máis tarde créase a Fundación Chantal Akerman. Na costa belga, Marilyn Watelet, –a súa amiga de mocidade coa que nos anos 70 funda a produtora Paradise Films–, e a súa propia nai Natalia Akerman, son as protagonistas dunha pequena ficción en dous partes que ten lugar nos comercios da cidade balnearia.
SAUTE MA VILLE
Película restaurada pola Cinémathèque royale de Belgique (Cinematek, Belgium) do negativo orixinal (B&W, 35mm).
Suburbios de Bruxelas: unha moza frega o chan da cociña do seu apartamento, lustra os seus zapatos, baila, cociña, bebe viño, logo pon cinta adhesiva na porta, abre o gas e vóao todo polo aire mentres cantaruxa sen parar.
HOTEL MONTEREY
Fotografía: Babette Mangolte
Montaxe: Geneviève Luciani
Con: Chantal Akerman
Produción: Chantal Akerman
A cámara estática de Akerman encadra a entrada frontalmente, certo corredor, o interiror do ascensor… Enmarcados, fixados no cadro, planos compostos de liñas, volumes e baleiros, obxectos de fascinación e documentación arquitectónica. Finalmente un longo travelling fai un varrido a través dunha paisaxe, non ao nivel do chan, senón onde a parte máis alta do edificio atópase co ceo.
LA CHAMBRE
Montaxe: Geneviève Luciani
Fotografía: Babette Mangolte
Dous travellings de 360º describen o espazo dunha habitación como unha sucesión de naturezas mortas: unha cadeira, algunhas froitas sobre unha mesa, obxectos solitarios e en espera. Entre eses movementos entrevemos unha soa presenza: unha muller nova sentada nunha cama. A terceira toma para a metade camiño, para volver atrás e reencuadrar á muller, que está a comer unha mazá.
HANGING OUT YONKERS
Orixinalmente Hanging Out Yonkers ía ser unha película por encargo dun organismo de servizos sociais que se ocupaba da reinserción de mozos delincuentes e toxicomanos en Nova York. A película nunca foi acabada polo que o único material dispoñible é esta bobiba sen son de 27 minutos.
LE 15/8
Fotografía: Chantal Akerman, Samy Szlingerbaum
Montaxe: Chantal Akerman, Samy Szlingerbaum
Con: Chris Myllykoski
Produción: Chantal Akerman
Mediados de agosto en Paris (o título é unha data: 15 de agosto). Nun apartamento tranquilo e asollado, unha moza nova fala, pensa, reflexiona sobre si mesma e sobre os pequenos acontecementos da vida diaria nun longo e ininterrompido monólogo. A cámara retrátaa a ela e aos seus xestos en planos longos e fixos, movéndose polas habitacións, polo espazo, polas luces e as sombras dun día de verán.
JE, TU, IL, ELLE
Guión: Chantal Akerman, Eric De Kuyper
Fotografía: Bénédicte Delesalle, Renelde Dupont, Charlotte Szlovak
Montaxe: Luc Freché
Son: Samy Szlingerbaum, Gérard Rousseau
Produtora: Paradise Films
Con: Chantal Akerman, Niels Arestrup, Claire Wauthier
Unha rapariga abandona a súa cidade despois dunha ruptura sentimental difícil e refúxiase nunha habitación, noutra cidade. Despois abandona esta habitación, fai autoestop á beira da autoestrada e é recollida por un camioneiro con quen pasa a maior parte da noite, un home que podería ser un amigo. Ao final do camiño atopa, probablemente por pouco tempo, a moza á que ama de verdade.
Eu, ti, el, ela conta a historia dos últimos momentos dunha adolescente, que se aproxima dolorosamente á idade adulta e que terá que renunciar a algo dela mesma para ser como os demais.
JEANNE DIELMAN, 23 QUAI DU COMMERCE, 1080 BRUXELLES
Fotografía: Babette Mangolte, Bénédicte Delesalle
Montaxe: Patricia Canino
Son: Benie Deswarte, Françoise Van Thienen, Alain Marchal
Produción: Evelyne Paul, Alain Dahan
Produtoras: Paradise Films (Belgium), Unité Trois (France), Ministère da Culture Française (Belgium)
Con: Delphine Seyrig, Jan Decorte, Henri Storck, Jacques Doniol-Valcroze, Yves Bical
Restored by Cinémathèque royale de Belgique.
Irrompemos na rutina doméstica diaria dunha muller, case sempre oculta, asfixiante. Coñecemos a Jeanne por primeira vez a pesar de que a súa historia empezou hai moito tempo. Casou aos 20 anos e enviudó ao pouco de dar a luz ao seu fillo. Jeanne ten unha vida perfectamente organizada, meticulosamente ritualizada, que non deixa espazo para a improvisación. Os ritos e os ritmos do inmutable, unha enerxía que se renova e se destrúe cada día. A aparente trivialidade da acción desaparece en favor da súa abstracción. Este traballo, executado en silencioso illamento e sen ningún sentido da realidade, dá a sensación de que debe ser cumprido e que é tan só unha insignificante maneira de sobrevivir.
NEWS FROM HOME
Fotografía: Babette Mangolte
Montaxe: Francine Sandberg
Son: Dominique Dalmasso, Larry Haas
Produtora: Paradise Films (Brussels), Unité trois (Paris), INA (Paris), ZDF (Mainz)
Restaurado pola Cinémathèque royale de Belgique (Cinematek, Belgium).
News from Home é unha película en forma de cartas de amor dirixidas á directora en Nova York, escritas pola súa nai desde Europa. A narración describe un relato íntimo da vida familiar, co seu inventario de pequenas enfermidades, rutinas domésticas, vodas e angustias financeiras. O sentimentalismo elexíaco das palabras contrasta non só coa lectura plana e monótona de Akerman, senón tamén coas imaxes de Manhattan como unha cidade pantasma e alieníxena, coas súas rúas inusualmente baleiras.
