® David Poliakov
Tributo ao xenio incomparable de Calpurnio
Non se se é posible falar dunha obra de Calpurnio en singular. É verdade que a omnipresencia de Cuttlas é total ao longo de toda a súa traxectoria creativa, pero estudando a obra de Calpurnio, parece coma se esta serie fóra tan só o catálogo desa pulsión que lle levaba a crear prolíficamente, a buscar como expresarse en todas as formas da arte. Nas páxinas de Cuttlas atopamos todas as súas obsesións, reflectidas con ese minimalista trazo que reivindicaba a narración como esencia da historieta, que xogaba coa composición buscando novas dimensións ás posibilidades que daba a páxina, espreméndoa para sacala do seu canon coa facilidade coa que reescribía os tópicos do western. Gustáballe a música tecno e alí aparecía con reiteración a referencia a Kraftwerk; era afeccionado o cinema e as súas historietas eran paixóns debuxadas pola oitava arte; fascináballe a ciencia e Cuttlas actúa moitas veces como curioso descubridor dos misterios que desentrañan a física, a química e as matemáticas. Unha ecuación podía ser personaxe dunha das súas historietas, mentres que unha partícula subatómica podía compartir escenarios con complexos poliedros. Pero se se dá un paso atrás mentres miramos como se construía a serie de Cuttlas, veremos sorprendidos que esa páxina era tan só una das caras dun teseracto en continua rotación, en expansión eterna movida por unha curiosidade infinita. E, nese movemento perpetuo, descubriremos que eses debuxos de trazo en aparencia infantil eran proxeccións multidimensionales da súa avidez creadora. Porque xa nesas primeiras páxinas do vaqueiro, vemos as ilustracións que facía para o Heraldo de Aragón nos 90, historietas que eran primas irmás, ou indicios dos murais que pronto comezou a facer con eses motivos matemáticos que impregnarían toda a súa obra no futuro.
Todo mentres Cuttlas non deixaba de cabalgar xa non só polos desertos do Oeste americano, senón por universos e mundos cada vez máis estraños, pero sorprendentemente próximos e recoñecibles. Comezaba a moverse por outros xéneros do cinema e as viñetas eran obxectos en tensión tetradimensional que pedían a berros saír da páxina para expandirse polo tempo, conformar unha película que podía ser simplemente a unión dunha chea de debuxos, de cinco ducias de folios que estaban chamados a converterse en fotogramas dunha filmación caseira de super-8 pero que terminaron, vía Praga, en microfilms que conseguiron levar á pantalla algo que os lectores xa imaxinaban: que Cuttlas movíase con naturalidade entre as viñetas. Pequenas películas que condensaban o espírito de constante exploración mantendo fidelidade ao minimalismo gráfico, pero sen renunciar á ambición panóptica da realidade: O enigma poligonal percorría sen complexos a matemática da realidade para atopar nos patróns hipnóticos unha forma de evasión. Pero sempre, sen renunciar a esa plasticidade orgánica do debuxo a man que conectaba o papel co acetato da película, ou quizais simplemente co noso pasado: lóxico é que as películas de Cuttlas terminasen tamén en versión Cinema-Nic, emparentándose coa obra eterna de Escobar, o gran xenio de Bruguera.
Pero a necesidade de descubrir leváballe á electrónica e á informática: os personaxes extraterrestres da serie do vaqueiro, que os había, claro (e en procura próxima do sentido da existencia, non crean, rozando o 42), xa avanzaban coa súa cabeza en forma de pantalla que estas tiñan que formar parte da súa experiencia creativa. Atopou no vídeo un espazo de experimentación coas texturas, que saíron polas viñetas do Proxecto X en forma de colaxes que actualizaban a obra de Max Ernst co ruído branco que estaba chamado a contaminar o século XXI. Conectouno coa música reconverténdose en videoDJ que trazaba as liñas a outros mundos que, de novo, proxectábanse nas páxinas de Cuttlas, sempre atento ao continuo devir do seu creador, descubrindo que a colaxe podía romper a estática da páxina impresa para converterse en pura dinámica en constante trasgresión.
Lóxico é que, con tanto ir e vir por música, cinema e cómic, atopase espazo propio na imaxe do Festival Play-Doc de Tui, como unha especie de intersección perfecta onde os seus intereses uníanse nunha imaxe única. Quizais a localidade pontevedresa sería o lugar perfecto para que Don Cenizo montase o Hotel Infinito de Hilbert que lle serviu para ter portas suficientes nas que ir depositando os seus intereses creativos. Mundo Plasma era máis que un cómic, era un pliegue no espazo tempo que permitía conter toda esa explosión de imaxinación que este pequeno mundo tridimensional a duras penas podía albergar.
Pero o máis fascinante de todo é que toda a obra de Calpurnio está conectada: ese cubo en catro dimensións que nos facía sospeitar que toda a súa obra está cableada é tan só unha proxección máis dunha obra que se move por infinitas direccións. O mural que habita unha cafetería no IVAM conéctase cunha ilustración da Odisea, que á súa vez deixa un trazo que sae por un cartel de aparencia publicitaria pero cuxos personaxes están en diálogo cos dunha páxina do Cuttlas, na mesma viñeta que unha mosca revolotea desde El Flayer para pousarse no mundo real no Jaume I tridimesional que se exhibía nas rúas da súa València adoptiva, mentres a música electrónica rompe o silencio e debuxa texturas estrañas no ceo que resultan vir dunha sesión de VJ, debuxa o infinito na mesma páxina que o extraterrestre 37 proclama o seu amor.
De súpeto, somos conscientes do limitada da nosa percepción, de que é imposible poder asimilar a grandeza dunha creatividade do tamaño dun universo, do mundo inabarcable de Calpurnio.
Álvaro Pons
Cuttlas Microfilms
Dirección artística: Nacho Villaro
Música: Ondrej Soukup
Dirección animadores: Ignacio Meneu, Martin Otevrel (Con cien cañones por banda)
Edición: Joaquín Ojeda
Color: Alberto Botella
Guión: Calpurnio máis: Óscar Aibar (Lluvia de estrellas), Francisco Casavella (77 formas de matar o morir), Mauro Entrialgo (Gran Calibre, Cuando llegue el ocaso), Antonio Cardiel (Circo Olimpo), Mique Beltrán (Agente especial Triplex, El elixir de la eterna juventud), Javier Pelegrín (Knock Out), Sonia Llera (El buey negro)
Storyboards: Calpurnio, Nacho Villaro, Olaf Ladousse, Isidro Ferrer, Rubén Garrido
Voces: Eduardo Zamanillo, Xus Romero, Eduard Borja, Juli Mira
Realizado en Cartoon Producción S.L., Valencia, España e Zlin Studios, República Checa (Con cien cañones por banda)
Producido por Tijuana Films, Cartoon Producción S.L., TVE, Canal9, Tabalet Estudios
Premio del Festival de Cine para niños de Zlin, República Checa 1991
Gran Premio XXXIV Festival Internacional de Cine de Bilbao 1992
Premio del público XXV Muestra Cinematográfica del Atlántico, Cádiz 1993
Mención Especial del Jurado en FIPA de Cannes 1993.
Capítulos: El Bueno de Cuttlas/ Con cien cañones por banda/ El Enigma Poligonal/ Lluvia de estrellas/ Multimonster/ 77 formas de matar o morir/ Gran Calibre/ Circo Olimpo/ Agente Especial Triple X/ El elixir de la eterna juventud/ Knock Out/ Cuando llegue el ocaso/ El Buey Negro
Cuttlas Microfilms, a serie de animación baseada nas andanzas do lendario personaxe de cómic El bueno de Cuttlas, unha das creacións máis soadas de Calpurnio Pisón. Sériea parodia os diferentes xéneros cinematográficos, desde o western ata o cinema negro pasando polo melodrama, a espionaxe, as historias de piratas, o terror ou a ciencia-ficción. Premiada cunha mención especial en FIPA, o mercado do Festival de Cannes, Cuttlas Microfilms foi unha das primeiras e máis interesantes animacións para adultos xurdida en España nos anos noventa, tan fascinante e xenial hoxe como entón.
Con Cien Cañones por Banda
El Bueno de Cuttlas / El Enigma Poligonal / Lluvia de estrellas
Multimonster / 77 formas de matar o morir / Gran calibre
Circo Olimpo /Agente Especial Triple X / El elixir de la eterna juventud
Knock Out / Cuando llegue el ocaso / El Buey Negro
