Mikko Niskanen Kahdeksan surmanluotia (Oito disparos mortais)

Para Mikko Niskanen, Kahdeksan surmanluotia foi a película e o papel dunha vida. Mentres loitaba contra a depresión nun retiro rural, chegoulle a noticia dunha traxedia acontecida no pobo veciño que sacudiu ao país enteiro: Tauno Pasanen, propietario dunha pequena explotación agrícola, disparáralles a catro policías que foran a detelo.

«O horrible suceso de Pihtipudas golpeoume como unha descarga eléctrica e transmitiulle corrente ao meu cerebro inerte. Algunhas preguntas comezaron a demandar resposta. Eu supoñía…, non, eu sabía que o tiroteo de Pihtipudas era a conclusión dunha cadea de acontecementos longa e coherente. Deime conta de que, de fondo, había todo un campo de problemas, un campo que me resultaba familiar; e tamén me dei conta de que aquela era unha tarefa para min. Eu non escollín esa tarefa, ela escolleume a min».

Kahdeksan surmanluotia converteuse na obra mestra de Niskanen, director finlandés que empezara como actor durante a era dos estudos, por exemplo en Tuntematon sotilas (O soldado descoñecido, 1955), a película finlandesa de maior éxito da historia. Tras o desmoronamiento do sistema de estudos, xurdiu a compañía de radiodifusión pública Yleisradio Oy como produtora clave de cintas caracterizadas polas súas grandes aspiracións. Así, Kahdeksan surmanluotia, a súa produción de maior prestixio, quedou recoñecida de inmediato como algo máis que unha película: transformouse nun acontecemento nacional.

Antes de Scener ur ett äktenskap (Segredos dunha matrimonio), Dekalog (O decálogo) e Berlin Alexanderplatz, Kahdeksan surmanluotia constituíu un dos primeiros exemplos de casos nos que un director creaba a súa obra principal para televisión; entre os poucos predecesores de Niskanen contábanse Rossellini, Malle e Pialat (La Maison des bois [A casa do bosque]).

Kahdeksan surmanluotia metía o dedo na chaga, porque o pano de fondo do tráxico relato viña dado por unha épica transformación que incumbía a todos. En efecto, a de 1960 foi unha década na que se produciu un gran éxodo campesiño; a urbanización e a modernización foron rápidas e brutais e a maior parte da poboación trasladouse ás cidades finlandesas, mentres que outro medio millón de persoas dirixiuse a Suecia.

Finlandia quedou dividida por unha brecha rexional que separaba o nordeste pobre do suroeste acomodado e os saberes tradicionais da vida agrícola quedaron desprovistos de valor. Kahdeksan surmanluotia comparte un tema básico con Once Upon a Time in Hollywood (Érase unha vez en Hollywood): que pasa cando o mundo, tal e como o coñeciamos, desaparece de súpeto?

Esa transformación tamén asesta un golpe de repercusións sísmicas ao patriarcado e á masculinidade. As destrezas manuais do agricultor, o leñador, o xinete, o carpinteiro, o cazador e o pescador perden a súa importancia vital; as máquinas toman a substitución nos campos e bosques, e mesmo na apertura de gabias; o pai xa non pode manter á súa familia e pérdeselle o respecto, e el, o amor propio.

Kahdeksan surmanluotia é, así mesmo, unha saga de alcoholismo: o alcohol como rebelión, como a dicha maior, e a maldición e a raíz dunha historia de terror que acaba coa destrución dunha familia e un baño de sangue que implica a catro policías. Mikko Niskanen ofrece unha das mellores interpretacións dun alcohólico que se fixeron, comparable ás de James Mason en A Star is Born (Naceu unha estrela), Albert Finney en Under the Volcano (Baixo o volcán) e Mads Mikkelsen en Druk (Outra rolda).

Niskanen estudou na escola finlandesa de arte dramática —a Suomen Teatterikoulu— na década de 1940, traballou na industria cinematográfica dese país nos cincuenta e asistiu ao VGIK moscovita, onde tivo de compañeiros a Tarkovski, Shepitko e Jutsíev. Nos anos sesenta, Niskanen converteuse no director de maior éxito da nova onda finlandesa, con influencias do neorrealismo, a nouvelle vague, o cinema directo e o retrato da clase obreira. Pero eu argüiría que, en Kahdeksan surmanluotia, a maior afinidade obsérvase con Shukshín: a expresión do que doe o corazón cando unha tradición ancestral ten que deixar paso á modernidade.

Kahdeksan surmanluotia sempre foi unha película que gozou de gran éxito e recoñecemento, pero só a versión orixinal, de maior extensión, faille xustiza; aínda que se editou outra de menos metraxe para a pantalla grande, non logra transmitir a súa dinámica e grandiosidade.

O filme rodouse en película dobre de 16 mm (película cinematográfica de imaxe completa con película sonora magnética aparte) e as primeiras transferencias analóxicas e dixitais que se fixeron non conseguiron transmitir a súa forza visual. E isto por que importa? Porque, nunha cinta como esta, a forma é fondo. Niskanen creou unha obra construída tanto sobre a acción como sobre a duración e, nas pasaxes de duración, a rica cinematografía transmite a plena intensidade do acto de ser.

Grazas á restauración efectuada en 2022 por The Film Foundation, que levou a cabo a pedimento de Peter von Bagh, xerouse unha nova transferencia a 35 mm da versión longa. Trátase dunha revelación da cinematografía orixinal en toda a súa crueza e sutilidad; tan incisiva, de novo, como os dentes dun oso.

Antti Alanen

KAHDEKSAN SURMANLUOTIA (OITO DISPAROS MORTAIS)

Mikko Niskanen, 316', 1972, Finland
Escrito, producido e dirixido por Mikko Niskanen
Dirección artística: Jorma Lindfors
Produtora: YLE
Con: Mikko Niskanen, Tarja-Tuulikki Tarsala, Tauno Paananen, Elina Liimatainen

Restaurada por The Film Foundation's World Cinema Project, Yleisradio Oy, Fiction Finland ry, e a Fondazione Cineteca di Bologna no laboratorio L'Immagine Ritrovata.

Na Finlandia rural de finais dos anos sesenta, Pasi (Niskanen), mantén a unha familia de catro fillos e un bebé, realizando traballos estacionais na súa pequena granxa e traballos forestais durante o inverno. A pesar de ser moi traballador, a dureza das circunstancias lévalle a miúdo a refuxiarse na bebida, e a destilar whisky clandestinamente co seu veciño co que gaña algún diñeiro. Isto lévalle a enfrontamentos coa lei ademais de crear tensións no seu matrimonio. Cando a policia rodea a súa casa, embriagado, Pasi abre fogo coa súa escopeta de caza, matando a catro dos axentes.

Pt 1 & 2

ENTRADAS

Pt 3 & 4

ENTRADAS